روش‌های تدریس ریاضی ابتدایی، در شکل‌گیری و ‌آموزش مفاهیم ریاضی نقش مهمی را ایفا می‌کند. دانش‌آموزان وقتی به دبستان وارد می‌شوند با درس ریاضی و مفاهیم حساب ‌آشنایی پیدا می‌کنند. بنابراین روش‌های تدریس ریاضی ابتدایی خیلی مهم است.

از مهمترین هدف‌های یادگیری ریاضی در دبستان، انجام محاسبات ریاضی، مهارت تجزیه و تحلیل، حل مسئله و استدلال می‌باشد. یادگیری این نکات در دبستان بسیار حائز اهمیت است. بنابراین باید در تدریس ریاضی از روش‌های نوین استفاده کرد. برخی دانش‌آموزان برای یادگیری بهتر به دنبال معلم خصوصی و تدریس خصوصی هستند.

ریاضی‌دانان در ریاضی به دنبال استدلال بوده نه محاسبه. بنابراین هدف اصلی، پرورش تفکر منطقی در دانش‌آموزان است. با توجه به این اهمیت معلم باید با انواع راهبردها و روش‌های تدریس ریاضی ابتدایی آشنا باشد. در ادامه به انواع این روش‌ها می‌پردازیم.

انواع روش‌های تدریس ریاضی ابتدایی

• روش شرحی

در این روش معلم صحبت می‌کند و دانش‌آموز گوش می‌دهد. روش شرحی از رایج‌ترین روش‌های تدریس در مدارس کشورمان می‌باشد. از آنجایی که دانش‌آموز در این روش نقشی ندارند، کلاس برای آن‌ها خسته کننده خواهد بود. همین امر باعث شده که بچه‌ها از درس مورد نظر بیزار شوند.

در روش شرحی مفاهیم به سرعت فراگیری می‌شود. اما دانش‌آموزان به همان سرعتی که یاد گرفتند به همان سرعت هم فراموش می‌کنند. در دوران ابتدایی به کارگیری این روش باید ۱۰ تا ۱۵ دقیقه باشد. بیشتر از این زمان دانش‌آموز چیزی را یاد نمی‌گیرد. مگر اینکه معلم با سؤال‌های مناسب و به کارگیری روش های دیگر، بحث و تبادل نظر را در کلاس فراهم کند. این کار معلم سبب می‌شود که دانش‌آموز به مفاهیم ریاضی جذب شده و بیشتر یاد می‌گیرد.

تدریس ریاضی ابتدایی

• روش تشبیهی

از دیگر انواع روش‌ّهای تدریس ریاضی ابتدایی، روش تشبیهی است. در این روش معلم از یک داستان مناسب استفاده کرده و مفاهیم را از این طریق ارائه می‌دهد. در روش تشبیهی چون با داستان شروع می‌شود بیشتر مورد توجه دانش‌آموزان قرار می‌گیرد و آموزش سریع‌تر انجام می‌شود.

معمولا در روش تشبیهی برای ارائه چگونگی یک مفهوم به کار برده می‌شود نه برای اثبات ریاضی آن. باید معلم دقت لازم را داشته باشد تا باعث یک تصور غلط از مفهوم گفته شده، در ذهن کودک نشود. بنابراین باید در انتخاب داستان کاملا هوشیارانه رفتار کرد.

• روش ارائه قاعده‌ها از انواع روش‌ّهای تدریس ریاضی ابتدایی

منظور از این روش، ارائه قاعده‌ها و دستورهای خاصی است که دانش‌آموز با استفاده از آن‌ها مسائلی را که الگویی از این قاعده‌ها هستند، به انجام می‌رساند. به عنوان مثال: قاعده‌های ساده‌ای، مانند خواندن اعداد از ۲۰ به بالا و یا در کلاس‌های بالاتر قاعده‌هایی مانند جمع ستونی اعداد و یا تقسیم دو کسر باشد. این روش باعث می‌شود دانش‌آموز همانند یک ماشین محاسبه عمل کند. متأسفانه ممکن است دانش‌آموز در این روش اشتباهاتی داشته باشد.

روش ارائه قاعده‌ها به تنهایی برای آموزش یک مفهوم، مخصوصا در دوره‌ی ابتدایی، یک روش مناسب نیست. اما می‌توان از این روش در کنار روش‌های دیگر به کار گرفت.

از خصوصیات روش ارائه قاعده:

1. برای اینکه مفاهیم به صورت قاعده گفته می‌شود، دانش‌آموزان رغبتی نشان نمی‌دهند. مخصوصا دانش‌آموزانی که از بهره هوشی بالایی برخوردار هستند.
2. روش ارائه قاعده یکی از سریع‌ترین روش‌ها برای آموزش یک مفهوم به حساب می‌آید. معمولا از این روش برای کودکان با بهره هوشی پایین‌تر که در محاسبات مشکل دارند، مفید خواهد بود.
3. یکی از بهترین روش‌ها برای جمع‌بندی و خلاصه کردن است.
4. این روش برای آموزش یک مفهوم ریاضی که برای اولین بار به کلاس عرضه می‌شود، روش مناسبی نیست. برای بدست آوردن مهارت از این قاعده باید تمرین‌های زیادی شود تا در ذهن دانش‌آموز قرار بگیرد.

تدریس ریاضی ابتدایی

• روش استفاده از مثال

از دیگر روش‌های تدریس ریاضی ابتدایی، روش استفاده از مثال است. این روش از ترکیب چند روش به وجود می‌آید. همچنین زمان کمتری برای آموزش یک مفهوم لازم دارد زیرا ارائه مفهوم با شکل همراه است و تا حد زیادی مورد توجه کودکان قرار می گیرد. روش استفاده از مثال یکی از بهترین روش‌ها برای شناسایی تفاوت چند شکل هندسی است. می‌توان از این روش برای رفع اشتباه و یا برداشت‌های غلط از یک مفهوم به کار گرفت. در صورت مشاهده هرگونه اشتباهی با ذکر مثال به رفع آن اقدام کرد.

• روش استفاده از تجربه‌ها و مشاهدات عینی

در این روش کودک با مشاهده و تجربه‌ی شخصی، یک مفهوم ریاضی را فرا می‌گیرد.

تکامل این روش به ۴ مرحله تقسیم می‌شود که عبارتند از:

1. پرسش به کلاس ارائه می‌شود.
2. هر کودک روی پرسش فکر کرده و بعد اطلاعات لازم را جمع‌آوری می‌کند.
3. با توجه به اطلاعات جمع‌آوری شده، پاسخ پرسش را حدس می‌زند.
4. جواب درست در زمان حضور کودکان بیان می‌شود.

• روش استفاده از مدل

روش استفاده از مدل به معنی استفاده از تصاویر و اشیا است که برای روشن شدن مفهوم و سادگی درک آن به کار می‌رود. این تصاویر و اشیا برای مفاهیم ریاضی کاربرد دارند. از این مدل‌ها در هر آموزشی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

در استفاده از مدل باید شرایط محیطی و اجتماعی دانش‌آموز مورد توجه قرار گیرد و از مدل‌هایی استفاده شود که دانش‌آموز آن‌ها را بشناسد. از مدل‌ها برای ارائه‌ی هر مفهومی می‌توان استفاده کرد. در تدریس خصوصی معمولا معلمان این موضوعات را بیشتر مورد توجه قرار می‌دهند.

در این روش چون یک مفهوم با تصویر و یا اشیا ارائه می‌شود، برای دانش‌آموزن جالب بوده و باعث دقت بیشتر آن‌ها می‌شود. همچنین استفاده از مدل‌ها باعث شده پیچیدگی‌های مفاهیم ریاضی تا حدودی کاهش یابد. از این روش بیشتر برای مفاهیم ریاضی ابتدایی می‌توان استفاده کرد. اما نکته مهم اینجاست که نباید فقط به یک مدل بسنده کرد و از به کار بردن مکرر یک مدل باید خودداری کرد. زیرا استفاده یک مدل به طور مکرر دانش‌آموز را خسته کرده و کودکان علاقه خود را به درک مفاهیم از دست می‌دهند.

تدریس ریاضی ابتدایی

• روش استفاده از شبیه سازی از انواع روش‌های تدریس ریاضی ابتدایی

منظور از شبیه سازی به کار گرفتن وسایل و اعمالی است که بتواند یک ماجرا و یا اتفاق واقعی را در کلاس درس تصور کرد. مانند استفاده از پول در داد و ستدهای ساختگی در کلاس برای ارائه مفهوم ارزش سکه‌های رایج و حل مسائل خرید و فروش.

این روش برای بالا بردن سطح مهارت دانش‌آموزان در به کارگیری مفاهیم خوانده شده، مناسب است. روش شبیه سازی، روشی جالب و آموزنده است. گرچه آموزش با این روش وقت زیادی می‌گیرد، اما در عوض یادگیری عمیق بوده و دانش‌آموزان حل مسائل را با مهارت زیاد می‌آموزند. روش شبیه سازی بیشتر برای مهارت در کاربرد مفاهیم و معمولا در مراحل پایان آموزش یک مفهوم به کار برده می‌شود.

• روش کاوشگری

روش کاوشگری از روش‌ّهای تدریس ریاضی ابتدایی است که در آن با فراهم آوردن شرایطی مناسب، دانش‌آموزان را برای کشف برخی از مفاهیم ریاضی آماده می‌کند بدون آنکه این مفاهیم مستقیما به آن‌ها آموزش داده شود. از این روش باید در مراحل اولیه آموزش استفاده کرد. روش کاوشگری امروزه مورد توجه اکثر معلمان به خصوص در تدریس خصوصی است. در این روش معلم راهنما و دانش‌آموز جوینده بوده و مورد توجه و علاقه دانش‌آموزان قرار می‌گیرد. از آنجایی که کشف یک مفهوم به وقت زیادی نیاز دارد، بنابراین وقت‌گیر خواهد بود.

از خصوصیات این روش عبارتند از: برای اینکه کودک در پیدا کردن مفهوم نقش ارزنده‌ای دارد، برای او درس جالب و سرگرم کننده می‌باشد. رقابت مناسبی بین دانش‌آموزان برای کشف مفاهیم به وجود‌ ‌می‌آید. همچنین باعث شده دانش‌آموزان مسئولیت‌پذیری را یاد بگیرند و قوه‌ی خلاقیت و ابتکار آن‌ها را تقویت کند.

تدریس ریاضی ابتدایی

نتیجه‌گیری

برای تدریس ریاضی خصوصی و گروهی روش‌های مختلفی وجود دارد و بسیاری از این روش‌ّها روش‌های مفیدی هستند. مهمترین نکته این است که هر روشی که موجب شود دانش‌آموز و دانشجو در زمان تدریس فعالیت داشته باشد و با مباحث درگیر شود، روش خوبی است. برای درس ریاضی نیاز است که مثال‌ها و تمرینات زیادی حل شود و مطالب با مثال و تمرین ارائه گردد. اگر معلم خصوصی و یا گروهی خودش علاقه به درس ریاضی داشته باشد، تلاش می‌کند از روش‌های نوین استفاه کند. در ضمن، روش تدریس در کلاس‌های خصوصی باید برای هر شاگرد مناسب توانایی، دانش و سواد آن، مطالب ارائه شود. در مقاطع ابتدایی بهتر است که تدریس ریاضی همراه با بازی و سرگرمی باشد. زیرا اثرگذاری آن بیشتر است.